Sermaye Piyasası Kanunu'nu Resmi Gazete'de (4)
-Yurt dışı uygulamalara paralel olarak merkezi takas işlemlerinde
olduğu gibi merkezi saklama fonksiyonu da düzenleme, gözetim ve
denetim altına alınıyor
-Bakanlar Kurulu, finansal sistemin bütününe yansıyacak ölçüde
olumsuz bir gelişme çıkarsa, alınacak tedbirleri belirleyecek
-18 Aralık 1999'dan önce kurulca tüm yetki belgeleri iptal edilen
aracı kurumların yatırımcılarının, sermaye piyasası faaliyetlerinden
doğan alacaklarının ödenmesi için Özel Fon kurulacak
Sermaye Piyasası Kanunu'na göre, merkezi takas
kuruluşlarının kuruluşuna kurulun teklifi üzerine ilgili bakan tarafından izin
verilecek.
Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlanarak yürürlüğe giren Sermaye
Piyasası Kanunu'na göre, merkezi takas kuruluşlarının sermayesine, yönetim ve
teşkilat yapısına, kanun kapsamındaki faaliyetleri ile faaliyetlerinin geçici ve
sürekli durdurulmasına, denetimine, gözetimine, finansal raporlama
standartlarına, finansal tabloların bağımsız denetimine ve diğer kurum ve
kuruluşlarla işbirliğine ilişkin usul ve esaslar kurul tarafından belirlenecek.
Kurul, merkezi takas kuruluşlarının takas hizmetleri verebilecekleri
borsalar ve teşkilatlanmış diğer pazar yerlerini belirleyecek.
Kanunla, Türk hukuk sisteminde ilk kez finansal piyasalarda gerçekleştirilen
işlemlerin takasının sonlandırılması garanti altına alınarak, buna ilişkin hukuki
altyapı oluşturuluyor.
Sermaye piyasası araçlarının takas talimat ve işlemleri ile ödeme işlemleri,
merkezi takas kuruluşlarının üyelerinin faaliyetlerinin geçici ya da sürekli
olarak durdurulması, idari ve adli merciler nezdinde tasfiye işlemlerine
başlanması durumu da dahil olmak üzere, yargı mercilerinin kararları dışında geri
alınamayacak ve iptal edilemeyecek. Söz konusu teminatlar haciz, rehin ve benzeri
uygulamalara karşı koruma altına alındı.
Kanunla, yurt dışı uygulamalara paralel olarak merkezi takas işlemlerinde
olduğu gibi merkezi saklama fonksiyonu da düzenleme, gözetim ve denetim altına
alınacak.
Kurul, belirli sermaye piyasası araçlarının bir veya birden fazla merkezi
saklama kuruluşunda saklanmasını zorunlu tutabilecek. Kurulun uygun görmesi
halinde merkezi saklama kuruluşları, sermaye piyasaları dışında kurulmuş ve
kurulacak diğer piyasaların da saklama işlemlerini yerine getirebilecek.
-Tazmin kararı-
Kurul, yatırım kuruluşlarının sermaye piyasası faaliyetinden kaynaklanan
nakit ödeme veya sermaye piyasası araçları teslim yükümlülüklerini yerine
getiremediğinin veya kısa sürede yerine getiremeyeceğinin tespit edilmesi
halinde, yatırımcıları tazmin kararı alacak. Kurul, bankalar hakkında tazmin
kararı verilebilmek için BDDK'nın görüşünü soracak.
Yatırımcıların kanundaki şartlar çerçevesinde tazmini amacıyla kamu tüzel
kişiliğini haiz, Yatırımcıları Tazmin Merkezi (YTM) kurulacak. YTM, Kurul
tarafından idare ve temsil edilecek.
Sermaye piyasasında işlem yapan yatırımcıların korunmasına yönelik kapsam
genişletilerek hisse senedi işlemlerinden doğan nakit ödeme ve hisse senedi
teslim yükümlülükleri yerine, yatırım hizmet ve faaliyetinden kaynaklanan nakit
ödeme veya sermaye piyasası araçları teslim yükümlülükleri kapsama dahil
ediliyor.
Kanunla, tazmin edilmeyecek kişi ve kurumlar da belirleniyor. Hak sahibi her
bir yatırımcıya ödenecek azami tazmin tutarı 100 bin TL olacak. Bu tutar, her yıl
ilan edilen yeniden değerleme katsayısı oranında artırılacak. Bakanlar Kurulu,
SPK'nın teklifi üzerine toplam tazmin tutarını 5 katına kadar artırabilecek.
Uygulama, 1 Ocak 2014 tarihinden itibaren başlayacak.
Tazmin süreci yeniden belirlenirken, tedrici tasfiyenin tazmin sisteminden
bağımsız olarak düzenlenmesi ihtiyacına uygun değişiklikler yapılıyor. Bu
çerçevede, tazmin sistemi kapsamında karşılanamayan yatırımcı alacakları ile
YTM'nin yatırımcılara halef olmasından kaynaklanan alacaklarının ödenmesi için
tedrici tasfiye mekanizması düzenleniyor.
-Denetim-
Kanunla, sermaye piyasasıyla ilgili hükümlerin uygulanmasının ve her türlü
sermaye piyasası faaliyet ve işlemlerinin denetimine meslek personeli yetkili
kılınıyor. Bu yetki, kurul başkanı tarafından görevlendirilen meslek personeli
tarafından kullanılacak.
Kurul başkanının talepte bulunması ve sulh ceza hakiminin kararı üzerine
gerekli yerlerde kolluk yardımıyla arama yapılabilecek. Aramada bulunan ve
incelenmesine lüzum görülen defterler ve belgeler ayrıntılı tutanakla tespit
olunacak ve yerinde incelemenin mümkün olmadığı hallerde, muhafaza altına
alınarak inceleme yapanın çalıştığı yere sevk edilecek.
Bu kapsamda kendilerinden bilgi istenilen gerçek ve tüzel kişiler, bu
düzenleme ve özel kanunlardaki gizlilik ve sır saklama hükümlerini ileri sürerek
bilgi vermekten imtina edemeyecek.
Kurul, piyasanın etkin ve sağlıklı işleyişini teminen gerekli her türlü
tedbiri almaya ve bu tedbirlerin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları
belirlemeye yetkili kılınıyor.
Kurulca yapılan yazılı ihbar tarihinden itibaren 1 yıl içinde kanuna aykırı
ihracın doğurduğu sonuçlar tamamen ortadan kaldırılmadığı takdirde kurul, nakit
ve diğer varlıkların hak sahiplerine iadesi veya ortaklığın tasfiyesi için dava
açmaya yetkili olacak.
Faaliyetleri kurulca veya kendi talepleri doğrultusunda geçici olarak
durdurulan sermaye piyasası kurumlarının geçici kapalılık süresi 2 yılı
geçemeyecek.
İzinsiz sermaye piyasası faaliyetlerinin, internet aracılığıyla yürütüldüğü
tespit edildiğinde; içerik ve yer sağlayıcılarının yurt içinde olması halinde,
erişimin engellenmesine ilgili mevzuat uyarınca kurul tarafından yapılan başvuru
üzerine mahkemelerce karar verilecek. İçerik ve yer sağlayıcılarının yurt dışında
bulunması halinde, kurulun başvurusu üzerine Bilgi Teknolojileri ve İletişim
Kurumu erişimi engelleyecek.
-SPK başkanı ve üyelerine açılan davalar-
İhraççılar veya halka arz edenler, kurul bütçesine gelir kaydedilmek üzere
satışı yapılacak sermaye piyasası araçlarının varsa nominal değerinden aşağı
olmamak üzere ihraç değerinin binde 3'ü tutarında ücret yatırmak zorunda olacak.
SPK başkan ve üyeleri ile kurul personeli aleyhine açılan her türlü tazminat
ve alacak davası, kurul aleyhine açılmış sayılacak.
Kanunla, 920 kadro ihdas ediliyor.
Ekonomik gereklilikler gözetilerek güven, serbest rekabet ve istikrar
içinde, kotasyonundaki bir veya birden çok ürünün arz ve talebini buluşturan;
yürürlükteki ürün standartlarına göre tasnif edilmiş ürünlerin, kendilerince
organize edilen fiziki veya elektronik mekanlarda alım satımına aracılık eden,
ürünlerin gerek fiziki, gerekse ürünü temsilen lisanslı depo işletmelerince
çıkarılan ürün senetleri ve alivre sözleşmelerin ticaretini yürütebilen;
işlemlere ilişkin güvenilir kayıt ve saklama imkanları bulunan; oluşan fiyatları,
ürettiği bilgileri, diğer benzer ve alternatif piyasaları izleyebilecek ve
duyurabilecek bilgi işlem, teknik ve elektronik donanım, kurumsal ve mali
altyapıya sahip olan; faaliyet alanı ulusal veya uluslararası olabilen anonim
şirket statüsünde ürün ihtisas borsaları, bakanlık ve Sermaye Piyasası Kurulu'nun
teklifi üzerine, Bakanlar Kurulu kararıyla kurulacak.
Ürün ihtisas borsaları kendilerinin ya da bünyelerindeki piyasaların
işletilmesi veya yönetilmesi için Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine tabi olan
bir ya da birden fazla piyasa işleticisi ile anlaşma yapabilecek.
Makul bir ekonomik veya finansal gerekçeyle açıklanamayan, ürün ihtisas
borsalarının güven, açıklık ve istikrar içinde çalışmasını bozacak nitelikteki
eylemler bir suç oluşturmadığı takdirde, piyasa bozucu eylem sayılacak. Piyasa
bozucu eylemleri gerçekleştirenler hakkında Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca
idari para cezası uygulanacak.
Bakanlar Kurulu, finansal sistemin bütününe yansıyacak ölçüde olumsuz bir
gelişmenin ortaya çıkması ve bu durumun Finansal İstikrar Komitesi tarafından
tespiti halinde, alınacak tedbirleri belirlemeye yetkili olacak. İlgili bütün
kurum ve kuruluşlar, belirlenen tedbirleri derhal alacak.
Yatırım hizmetleri ve faaliyetleriyle yan hizmetlerin sunulmasına ilişkin
usul ve esaslar, kanunun yayımı tarihinden itibaren 6 ay içinde kurul tarafından
belirlenecek.
-Özel fon-
Söz konusu kanuna göre Özel Fon kurulacak. Fon, 18 Aralık 1999'dan önce,
kurulca tüm yetki belgeleri iptal edilen aracı kurumların yatırımcılarının
sermaye piyasası faaliyetlerinden doğan alacaklarının ödenmesini sağlayacak. Özel
Fon'un idare ve temsili, Yatırımcıları Tazmin Merkezi (YTM) tarafından
yürütülecek.
Söz konusu aracı kurum alacaklılarına Özel Fon'dan, fonun imkanları da
dikkate alınarak, ödeme yapılabilmesi için 18 Aralık 1999 tarihinden önce veya
sonra haklarında iflas davası açılması ve iflas tasfiyesinde alacakların borç
ödemeden aciz belgesine bağlanmış olması zorunluluğu getiriliyor. Düzenlemenin
yürürlüğe girmesinden itibaren 2 yıl içinde iflas masasına alacağını yazdırmak
için başvuruda bulunmayan alacaklılara Özel Fon'dan ödeme yapılmayacak.
İflas tasfiyesi sırasında iflas idaresince yapılacak hesaplamada yetki
belgesi iptal tarihindeki nakit ve menkul kıymet alacak tutar, aracı kurumların
yetki belgelerinin iptal edildiği tarihte geçerli TCMB döviz alış kuru üzerinden
Amerikan dolarına çevrilecek. Bu aracı kurumların iflasının açılmasından sonra
iflas tasfiyesi sırasında yapılan ödemeler, ödemenin yapıldığı tarihte geçerli
TCMB döviz alış kuru üzerinden Amerikan dolarına çevrilerek, dolar bazında asıl
alacaktan mahsup edilecek. Bu suretle bulunan bakiye, borç ödemeden aciz
belgesine bağlandığı tarihte geçerli TCMB döviz alış kuru üzerinden Türk lirasına
çevrilerek hak sahiplerine ödenecek.
-Ödenecek tutar 18 bin 729 lirayı aşamayacak-
31 Aralık 2012 tarihine kadar bir alacak sahibine yapılacak ödeme tutarı, 18
bin 729 lirayı aşamayacak. Bu tutar, 1 Ocak 2013 tarihinden sonra her yıl ilan
edilen yeniden değerleme katsayısı oranında artırılacak. Ancak dolar bazında asıl
alacaktan mahsup edilen ara ödemeler tutarı, yetki belgesinin iptal tarihi
itibariyle TCMB döviz alış kuru üzerinden Türk lirasına çevrilecek ve azami ödeme
tutarından indirilerek, hak sahiplerine yapılacak azami tutar belirlenecek.
Özel Fon'un, yapılacak ödemeleri karşılamaya yetmemesi halinde, Bakanlar
Kurulu kararıyla belirlenecek ek kaynak, Hazine tarafından karşılanacak.
Hak sahiplerine ödeme, iflas idarelerince gerçekleştirilecek. Müflis aracı
kurumdan alacaklı görünen ortaklar, yönetim kurulu ve denetleme kurulu üyeleri,
personeli ile bunların eşlerine ve üçüncü derece dahil kan ve sihri hısımlarına
ödeme yapılmayacak.
(Sürecek)